Kamu davasının açılması CMK m. 170 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu yazımızada kamu davası nedir, kamu davasının açılmasında takdir yetkisi, kamu davasının açılmasının ertelenmesi, kamu davasının düşmesi, cinsel istismarda kamu davasının düşmesi, aile içi şiddette kamu davası, trafik kazalarında kamu davası gibi konulara değinmeye çalıştık.
KAMU DAVASI NEDİR ?
Ceza Muhakamesinin aşamalarından olan soruşturma evresi bittikten sonra eğer ki suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe bulunursa soruşturmanın sonunda kamu davası açılır. (CMK 170) Bu dava asıl uyuşmazlığı çözen asli, ana dava niteliğindedir. Cumhuriyet savcısı soruşturma evresinin sonunda toplanan delillere göre, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşmuşsa, iddianame düzenler. Kamu davasının açılmasında takdir yetkisi Cumhuriyet Savcısına aittir. Savcı tarafından iddianame düzenlendikten sonra bu iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmesi ve mahkemenin kabulünden sonra 15 günün geçmesiyle birlikte kamu davası açılır. İddianame mahkemeye verildikten sonra davanın açılmasına kadar geçen bu sürece ara muhakeme denmektedir.
KAMU DAVASI AÇMADA TAKDİR YETKİSİ
Cumhuriyet Savcısının iddianame düzenlememek takdir yetkisi vardır. Yani bazı durumların varlığı halinde savcı iddianame düzenlemeyebilir. Savcıya iki halde kamu davası açıp açmamak hususunda takdir yetkisi tanınmıştır. Bunlar CMK m. 171/1’de düzenlenmiştir.
(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.
Burada dikkat edilecek olan husus; takdir yetkisi, her etkin pişmanlık hali değil yalnızca cezanın ortadan kaldırılmasını gerektiren türde bir etkin pişmanlık halinin var olduğu durumlarda söz konusu olur. Yani cezada indirim yapılması gereken etkin pişmanlık hallerinde savcıya takdir yetkisi tanınmamıştır, bu konu hakime bırakılmıştır.
KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERTELENMESİ
CMK 171/2-5’te kamu davasının açılmasının ertelenmesi düzenlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre kamu davasının açılmasının ertelenmesinin koşulları şunlardır:
Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için;
a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.
Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.”
Cumhuriyet Savcısı, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olup, üst sınırı bir yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süreyle ertelenmesine karar verebilir. Ancak uzlaşma koşulları gerçekleşmişse öncelikle uzlaşma hükümlerinin uygulanmasına karar verilmelidir.
Erteleme Kararına İtiraz: Suçtan zarar gören, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına CMK 173’üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir. (CMK 171/2)
Ertelemenin Sonuçları ve Kaldırılması:Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, sonuçları bakımından TCK’da düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi kurumuna benzemektedir. Ertelem süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, KYOK verilir. Erteleme süresi 5 yıldır. Buna karşılık erteleme süresi içinde kasıtlı suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresine zamanaşımı işlemez. (CMK 171/4)
Ertelemenin Kaydedilmesi: Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlara ancak cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istendiğinde kullanılabilir. (CMK 171/5)
KAMU DAVASININ DÜŞMESİ – KAMU DAVASI NASIL KAPANIR?
Ceza hukukunda genel olarak iki nedendavanın düşmesi, TCK’da öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde ceza mahkemesi tarafından verilen bir hüküm çeşididir. Davanın düşmesi, CMK’nın 223/8. maddesinde “Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm” başlığı altında düzenlenmiştir. Düşme kararı kovuşturmanın her aşamasında verilebilir. TCK’da yer alan kamu davasının düşme sebepleri şunlardır:
- Dava Zamanaşımı: Eğer ki dava zamanaşımı gerçekleşirse kamu davasının düşmesine karar verilir. TCK m. 66’da düzenlenmiştir.
- Genel Af: Genel af, kamu davasının düşme nedenlerinden birisidir. TCK m. 65’te düzenlenmiştir. Genel af halinde hükmolunun ceza bütün sebepleriyle birlikte ortadan kalkar.
- Sanığın Ölümü: TCK m. 64’te düzenlenmiştir. Buna göre sanığın ölmesi halinde kamu davasının düşmesine karar verilir.
- Şikayetten Vazgeçme: TCK m. 73/4’te düzenlenmiştir. Kamu davasının düşme nedenlerinden uygulamada en sık karşılaşılan nedendir. Ancak hükmün kesinleşmesinden sonra şikayetten vazgeçilmesi cezanın infazını durdurmaz.
- Önödeme: TCK m. 75’te düzenlenmiştir. Önödeme kurumunun uygulanması halinde kamu davasının düşürülmesine karar verilir. Önödeme, uzlaşmaya tabi suçlar hariç olmak üzere sadece adli para cezası yaptırımını içeren suçlarda veya yasa maddesinde belirlenen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlarda failin belli bir miktar para ödeyerek soruşturma veya kovuşturmanın sonuçlarından kurtulmasını sağlayan bir kurumdur.
- Uzlaşma: CMK m. 253’te düzenlenmiştir. Ceza davasında uzlaşma gerçekleştiği takdirde kamu davasının düşmesine karar verilir. Uzlaştırma, ceza soruşturması ve davasında tarafsız bir kimsenin arabuluculuğuyla uyuşmazlığın çözülmesi için suçun mağduru ve failinin iletişim kurduğu süreçtir. Ceza davası devam ederken suç vasfı değişebilmekte, değişen suç vasfı uzlaşma kapsamına girebilmektedir. Bu hallerde, taraflar arasında uzlaşmanın gerçekleşmesi ceza davasının düşmesi nedenlerinden biridir.
CİNSEL İSTİSMARDA KAMU DAVASI NASIL DÜŞER?
İstismar suçu davasında, kamu davası ancak suçun sarkıntılık düzeyinde durumunda düşer. Bunun dışında suç şikayete tabi bir suç olmadığından şikayetten vazgeçilse dahi kamu davası düşmez. Çünkü suçun soruşturulması ve kovuşturulması resen yapılır. Mağdurun şikayetinden vazgeçmesi kamu davasını düşürmez.
EŞİMİ DÖVDÜM KAMU DAVASI AÇILIR MI?
Kendisine şiddet uygulanan eş bu konuda şikayette bulunduğu zaman diğer eş aleyhine kamu davası açılır. Eşin şidddet gördüğü için savcılığa yapmış olduğu şikayetten vazgeçse dahi kamu davası düşmez. Şikayetten vazgeçilmesi kamu davasını etkilemez. Yani bu durumda eşin dövülmesi davalarında kamu davası yürümeye devam eder.
KAMU DAVASI ADLİ SİCİLE İŞLER Mİ?
5352 sayılı Adli Sicil Kanununa göre ceza ve güvenlik tedbiri yaptırımı içeren kesinleşmiş mahkeme kararları adli sicil kaydına işlenir. Dolayısıyla kesinleşmeyen mahkeme kararları adli sicil kaydına işlenmeyecektir. Yani kamu davası sonunda kişi bir mahkumiyet alır ve bu mahkumiyet de kesinleşirse, kesinleşen bu ceza adli sicil kaydına işlenir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları ise adli sicile işlenmez, bunlar hakim savcıların görebildiği mahsus sicilde tutulur.
KAMU DAVASI KİM TARAFINDAN AÇILIR?
Kamu davası açma görev ve yetkisi Cumhuriyet Savcılarına aittir. Şikayete bağlı suçlarda şikayet üzerine, şikayete tabi olmayan suçlarda ise resen soruşturma ve kovuşturma işlemleri yürütülür. Savcı tarafından yeterli deliller toplandıktan sonra kamu davası açılabilmesi için yeterli ve makul şüphe bulunursa, iddianame hazırlanır ve kamu davası açılır.
ŞİKAYETTEN VAZGEÇİLİRSE KAMU DAVASI
Şikayete tabi suçlarda, şikayetten vazgeçilmiş olması kamu davasını düşürür. (TCK m. 73/4) Zira şikayete tabi suçlarda şikayet olmaksızın savcının veya polisin kendiliğinden soruşturma başlatması mümkün değildir. Takibi şikayete bağlı suçlarda şikayetten vazgeçme, aynı fiili işleyen tek bir fail hakkında yapılsa dahi, mahkemeye açılan ceza davasının düşmesi kararından tüm failler yararlanır. Yani takibi şikayete bağlı suçlarda şikayetten vazgeçilmesi tüm sanıklara sirayet eden bir özelliğe sahiptir. Şikayetten vazgeçme yargılamanın her aşamasında yapılabilir.
AİLE İÇİ ŞİDDETTE KAMU DAVASI
Aile içi şiddet olaylarında kamu davası açılması şikayete bağlı değildir. Bu sebeple de savcılık veya polis tarafından resen soruşturulur ve kovuşturması da resen yapılır. Yine aile içi şiddet davalarında şikayet olsa ve şikayetten vazgeçilse dahi bu durum kamu davasını düşürmez. Dava görülmeye devam edilir.
BASİT YARALAMADA KAMU DAVASI
Cumhuriyet Savcısı kasten yaralama suçu şüphesini öğrendikten sonra soruşturmayı kendiliğinden yürütür. Ancak basit yaralama şeklinde işlenen kasten yaralama suçu şikayete tabidir. Soruşturma aşamasında basit yaralama sonucu mağdur olan kişinin şikayetçi olmaması veya mağdurun şikayetinden vazgeçmesi halinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilecektir. Yargılama aşamasında şikayetten vazgeçme halinde ise düşme kararı verilecektir. Ancak kasten yaralama suçunun nitelikli halleri basit yaralama şeklinde işlense bile, bu suçların takibi şikayete bağlı olmayacaktır. Örnek olarak altsoy, üstsoy ve kardeşe karşı işlenen kasten yaralama eyleminin neticesi basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilse dahi bu suç şikayete tabi bir suç değildir. Yani mağdur şikayetçi olmasa dahi kamu soruşturma ve kovuşturma aşaması yürütülebilecektir.
KAMU DAVASI PARA CEZASI
Davalının suçu işlediği tespit edilirse bu durumda verilecek olan ceza işlenen suçun mahiyetine göre adli para cezası olabileceği gibi hapis cezası da olabilir. Kimi suçlar için hem hapis cezası hem adli para cezası gündeme gelir. Sadece hapis cezası olan kamu davası cezaları, 1 yılın altında kalması ve diğer bazı şartları taşıması durumunda adli para cezasına çevrilebilir.
TRAFİK KAZALARINDA KAMU DAVASI
Trafik kazaları sonucu ölüm ve yaralanmalar meydana gelmişse kamu davası açılır. Şikayete tabi değildir. Soruşturması ve kovuşturması adli makamlarca resen yapılır. Ancak tarafların şikayetçi olmadıkları durumlarda KYOK verilmesi ihtimali çok yüksek olmaktadır. Trafik kazası sonucu kazaya sebebiyet veren üçüncü kişinin cezai sorumluluğu ortaya çıkmaktadır. Kamu davasının açılmasıyla yargılama süreci başlamaktadır. Kazaya sebebiyet veren kişi kazasının sonucuna göre yargılanmaktadır. Kaza sonucu ölüm varsa Türk Ceza Kanunu madde 85 ‘taksirle öldürme’ suçundan 2 yıldan 6 yıla, kaza yaralanmalı ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis ve ya adli para cezasına çarptırılır.